ABD’nin kitle imha silahı argümanlarıyla gerekçelendirdiği Irak’ı işgalinin üzerinden geçen 20 yılda ülkede etnik ve mezhepsel tansiyonların yanı sıra terör faaliyetleri artarken, işgale yol açan yetki yasası kaldırılmak üzere Kongrede görüşülüyor. ABD, 20 Mart 2003’te Irak’ı işgal etti ve Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesine kadar gidecek süreci başlattı.
ABD ile İngiltere’nin başını çektiği ve “Irak Özgürlük Operasyonu” olarak isimlendirilen işgal sürecinde en tartışmalı mevzu, ABD idaresinin, işgale münasebet olarak Saddam Hüseyin’in kitle imha silahları geliştirdiği ve bunu terör örgütleriyle paylaşabileceğini ileri sürmesiydi. Dönemin ABD Başkanı George W. Bush, 2002’de Birleşmiş Milletler (BM) Genel Şurasında yaptığı konuşmada, Irak’ın kitle imha silahlarına sahip olduğunu ve bu silahları terörist kümelere vermekle tehdit ettiğini öne sürdü. Savaşa münasebet gösterilen bu sav, işgalin birinci yılı boyunca tartışıldı lakin Saddam rejimi devrildikten sonra, ülkede kitle imha silahlarına yönelik deliller bir türlü ortaya çıkmadı.
ABD Senatosu İstihbarat Komitesi, bir yıl sonra 2004’te Irak’ta kitle imha silahları tezlerinin yanlış olduğunu kabul etti. Lakin bu açıklama kamuoyunda gereğince yankı bulmadı ve ABD’nin Irak’a müdahale etmesine yol açan münasebetlerden biri olarak kalmaya devam etti. Irak’ta kurulan bir komite, 2005’te Irak’ın kitle imha silahları olmadığı sonucuna vardı.
Bush ise lakin 2011’de kitle imha silahları tezlerinin yanlışsız olmadığını kabul etti. Argümanın ana kaynağı New York Times gazetesiydi ve bu temelsiz argüman yıllarca gazetenin prestiji her kelam konusu olduğunda gündeme geldi.
Yüz binlerce Iraklı öldü, ABD 1,5 trilyon dolar harcadı
Irak işgali beklenenden süratli gerçekleşti ve Bağdat kısa müddette düştü lakin işgal sonrasında Irak’ta direnişçilerle ABD güçleri ortasında şiddetli çatışmalar yaşandı, ülkede siyasi ve etnik tansiyon arttı. Brown Üniversitesinin BM için yaptığı çalışmada, işgalde sivil kayıplarının 275 bin ila 306 bin civarında olduğu tabir ediliyor lakin resmi olmayan sayılara nazaran savaşta hayatını kaybeden sivil sayısının 500 bine yakın olduğu varsayım ediliyor.
ABD’nin savaşta 4 bin 431 askeri öldü, 31 bin 994 askeri yaralandı. Amerikan ordusunun 8 yıllık etkin savaşının hazineye maliyetinin 1,5 trilyon dolardan fazla olduğu belirtiliyor. Irak işgalinin nedeni üzerine olduğu üzere sonuçları üzerine de fazlaca tartışma bulunuyor. İşgalin maliyetinin yanı sıra birçok uzman, savaşın Irak’taki siyasi ve mezhepsel tansiyonları artırdığını, ülkeyi istikrarsızlaştırdığını ve ABD’nin prestijine ziyan verdiğini savunuyor.
İşgal, bölgedeki istikrarsızlığı artırdı
Öte yandan işgalin, bölgedeki istikrarsızlığı artırdığı, terör örgütü DEAŞ üzere radikal kümelerin yükselişine neden olduğu, PKK üzere terörist örgütlerin faaliyet alanının genişlemesine imkan tanıdığı bölgedeki gelişmelerle görülüyor. İşgalin ikinci yılında Irak’ta çıkarılan anayasa ile Irak Kürt Bölgesel İdaresi ilan edildi, bölgede milletvekilliği ve cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılmaya başlandı. İşgal, Irak’taki siyasi ve mezhepsel ayrışmalar, ABD’nin dış siyaseti ve Orta Doğu üzerinde uzun vadeli tesirleri olan değerli bir olay olarak anılıyor.
ABD 2014’te geri dönmek zorunda kaldı
ABD’de 2008 seçimlerini kazanan eski Lider Barack Obama’nın seçim vaatlerinden biri Irak savaşını bitirip Amerikan askerlerini ülkeden çekmekti. Obama bu vaadini 2011’de gerçekleştirdi ve Irak’taki askerlerinin büyük bir çoğunluğunu çekti lakin 2014’te IŞİD’ın yükselişiyle birlikte Obama tekrar bu ülkeye asker göndermek zorunda kaldı.
IŞİD terör örgütü evvelce Suriye’de varlık gösterirken 2014’te başta Musul olmak üzere ülkenin orta bölümlerinin büyük bir kısmını işgal etti ve başşehir Bağdat’a hakikat ilerlemeye başladı. Bu durum, Irak hükümeti ve milletlerarası toplum tarafından büyük bir tehdit olarak değerlendirildi. Bu nedenle ABD idaresi, Irak’a tekrar müdahale etme kararı aldı.
ABD öncelikle hava akınlarıyla IŞİD gayelerini vurdu lakin daha sonra büyük ölçüde komuta denetimini kaybeden Irak ordusuna lojistik ve eğitim takviyesi vermek üzere ülkeye asker sevk etti.
IŞİD, 2017’den itibaren Irak ve Suriye’de büyük ölçüde hezimete uğratıldı lakin hala Irak’ta resmi sayılara nazaran 2 bin 500 ABD askeri bulunuyor.
Irak işgaline yol açan Askeri Güç Kullanma Yetki Yasası Kongrede
ABD, 2017 Ulusal Güvenlik Strateji Evrakı ile 2018 Ulusal Savunma Strateji Evraklarında, terörle uğraşın artık bir öncelik olmadığı, Washington için Çin ve Rusya ile “büyük güç” rekabetinin daha öncelikli olduğu vurgulandı. Bu strateji evrakları ışığında hem eski Lider Donald Trump hem de mevcut Lider Joe Biden, Çin’i çevrelemek üzere Hint-Pasifik bölgesine yük verdi.
Biden, Ağustos 2021’de Afganistan’dan büsbütün çekildi ve Afganistan savaşının bittiğini resmen ilan etti.
Ancak ABD hala Irak’ta IŞİD ile uğraş kapsamında operasyonlar düzenliyor, Irak ordusuna taktiksel takviye ve eğitim veriyor.
AUMF yasası temel dayanak
Biden idaresi de Obama ve Trump idareleri üzere 2002’de Bush’a Irak’ı işgal imkanı veren “Askeri Güç Kullanma Yetki (AUMF)” yasasını Irak ve Suriye’deki askeri faaliyetlerine yasal destek olarak kullanıyor.
Bu yasa Amerikan kamuoyunda Orta Doğu’da sonu gelmeyen savaşların müsebbibi olarak görülüyor ve kaldırılması yıllardır Kongrede tartışılıyor. 16 Mart 2023’te ilgili yasanın ABD liderine verdiği yetkiyi geri alan bir tasarı Senato Genel Konseyine getirildi. Tasarı ön oylamada 27’ye karşı 68 oyla kabul edildi ve tasarının Senatoda bu hafta sonuncu oylaması yapılacak.
Biden’ın onayından geçmesi gerekiyor
Senato Dış Münasebetler Komitesi, son üç yılda iki defa yetkinin feshedilmesi için oy kullandı. Yetkinin yürürlükten kaldırılması için Temsilciler Meclisi ve Lider Joe Biden’ın da onayından geçmesi gerekiyor. Tasarıyı destekleyenler, 2002 yılında alınan kararın artık geçerli olmadığını ve ABD’nin Irak’taki askeri varlığının sona ermesi gerektiğini savunuyor.
Ancak ABD’nin askeri takviyesi olmadan Irak ordusunun ülke güvenliğini sağlayıp sağlayamayacağı hala tartışma konusu. İşgalin 20’nci yılında Irak hala siyasi ve güvenlik meseleleri ile karşı karşıya ve ülkede hala terör faaliyetleri, etnik ve mezhepsel tansiyonlar yaşanıyor. Irak’ta siyasi kırılganlığın yanı sıra ekonomik ve güç güvenliğine yönelik risklere de dikkat çekiliyor.
Dünyanın kıymetli petrol kaynaklarına sahip ve ana gelir kaynağı petrol olan Irak’ta ABD işgaliyle başlayan istikrarsızlık ve çatışma sonucunda petrol sanayisinde düşük üretim kapasitesi, yetersiz altyapı ve yolsuzluk nedeniyle önemli problemler yaşanıyor. Hem sivil kayıpları hem de maliyeti itibariyle ağır sonuçları olan işgalden 20 yıl sonra bile Irak’ın geleceği konusunda güvenlik ve siyasi istikrar telaşları sürüyor.